1572
‌de geboorte
‌van
‌Nederland

In 2022 vieren we 450 jaar Nederland. Door het hele land zijn er tentoonstellingen evenementen en activiteiten in het kader van ‘1572: Geboorte van Nederland’. Ook in Medemblik wordt hier aandacht aan besteed. In die tijd was onze stad door de strategische ligging aan het IJsselmeer enorm belangrijk. Uit archiefstukken van onder meer het Westfries archief blijkt Kasteel Radboud dat jaar middelpunt te zijn van een strijdtoneel. 

Conservator Paulette Kooijman vertelt je meer. “Om te weten hoe het begon moeten we even terug naar 1566. De Lage Landen vallen onder het Spaanse koninkrijk. Filips II is katholiek maar inmiddels is de reformatie bezig en zijn steeds meer mensen in de Lage Landen protestants. De Nederlandse adel heeft tot dan toe behoorlijk wat vrijheid om zijn gebieden naar eigen inzicht te besturen. Filips wil alles weer centraal hebben en legt steeds meer regels op zeker op het gebied van religie. De Spaanse Inquisitie vervolgt iedereen die niet keurig katholiek is. Op 5 april 1566 bieden de Nederlandse edelen een smeekschrift aan waarin ze onder meer vragen om godsdienstvrijheid. Zo niet dan komt er een opstand. Ze worden nog net niet weggelachen de Spaanse adel ziet de Hollanders als ‘des gueux’ oftewel landlopers.

Als antwoord stuurt Filips de hertog van Alva. Die gaat met harde hand te werk. De Nederlandse adel vlucht naar het buitenland en komt zoals gedreigd in opstand. In 1568 doen ze verschillende invallen bij de Nederlands-Duitse grens. De Slag bij Heiligerlee is de eerste die de geuzen winnen. De Tachtigjarige Oorlog is begonnen.”

“In 1572 is de Tachtigjarige Oorlog vier jaar bezig en het loopt nog niet helemaal lekker voor de opstandelingen. Ze zijn niet goed georganiseerd en hebben nog geen goede strategie. De Oranjes hebben soort van de leiding maar er zijn meerdere vooraanstaande geuzen. Een daarvan is Willem van der Marck Lumey die vanuit Engeland een aanval op Enkhuizen plant.

Zo gezegd zo gedaan zou je zeggen maar nee. Lumey en zijn bemanning komen in een storm terecht en landen niet in Noord-Holland maar Zuid-Holland vlakbij Den Briel (Brielle). De stad blijkt slecht bewaakt en op 1 april 1572 vallen de geuzen aan.
Met succes Den Briel is de eerste stad die in handen van de opstandelingen komt.”

“Lumey werkt veel samen met Diederik van Sonoy. Die laatste wordt door Willem van Oranje benoemd tot gouverneur van Noord-Holland en Waterland. Of hij er dan meteen even voor zorgt dat die gebieden zich bij Oranje aansluiten. Een flinke taak zeker omdat Van Sonoy nog op zijn vluchtadres in Duitsland zit. 
‌
Van Sonoy en Lumey staan erom bekend grof geweld te gebruiken. Dat doen ze ook in West-Friesland. In de dorpen op het platteland worden kerken geplunderd en boeren van hun voorraden beroofd. Onder die dreiging sluit een aantal steden zich noodgedwongen bij de geuzen aan in de hoop hun inwoners dat geweld te besparen. Maar er zijn er ook die vrijwillig de opstand steunen. Enkhuizen bijvoorbeeld: de inwoners besluiten zich in mei 1572 voor Oranje uit te spreken en zetten het stadsbestuur gevangen. Zodra Van Sonoy dit hoort vertrekt hij met spoed richting Enkhuizen om ook de rest van Noord-Holland in te lijven.”

“Medemblik is tot die tijd Spaansgezind. Kastelein Cornelis van Rijswijk is inmiddels zo’n 20 jaar de baas in Kasteel Radboud en heeft geen problemen met de Spanjaarden. Sterker nog Spanje heeft een deel van de belasting kwijtgescholden zodat Medemblik de afgebrande Bonifaciuskerk kan herbouwen. 
‌
Als in juni 1572 Van Sonoy samen met Jacob Cabeliau voor de poort staat met de vraag of Medemblik zich aan wil sluiten bij de opstand stuurt Van Rijswijk ze dan ook met lege handen weg. Een paar dagen later valt Cabeliau met zijn geuzen Medemblik aan.
De stadswachten vluchten naar het kasteel net als veel Medemblikkers. Maar Cabeliau geeft niet op en belegert het kasteel.
In eerste instantie maakt Van Rijswijk zich geen zorgen. Het kasteel is goed te verdedigen en heeft al vaker een beleg overleefd. Maar hij heeft geen rekening gehouden met de vasthoudendheid van Cabeliau. Die geeft zich niet zomaar gewonnen.

Beide mannen staan voor een duivels dilemma. Cabeliau staat voor de keuze: val ik het kasteel aan met mijn mannen of maak ik gebruik van de Medemblikkers die ik te pakken kan krijgen? Voor Van Rijswijk is de vraag: Wat heb ik ervoor over om het kasteel te behouden voor mijn koning?”